9Od 2014 r. Komisja Europejska prowadzi monitoring postępów krajów członkowskich Unii Europejskiej w zakresie cyfryzacji. Efektem tego jest publikowany corocznie “Indeks gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego” (Digital Economy and Society Index, DESI). Wskazuje on na obszary, które władze poszczególnych państw powinny traktować priorytetowo w planowaniu polityki cyfrowej. Jednym z czterech składników indeksu jest kapitał ludzki. Jego charakterystykę i potencjał ukazuje najnowszy raport DESI 2021.

W rankingu DESI 2021 Polska zajęła 24. miejsce na 27 państw w nim ujętych. Niżej notowane są tylko Grecja, Bułgaria i Rumunia. Jest to spadek o jedną pozycję w porównaniu do roku poprzedniego. W raporcie podkreślono, że Polska poczyniła postępy w wielu badanych obszarach. Jednak w innych krajach te zmiany były jeszcze dalej idące, co spowodowało obniżenie pozycji w rankingu.

‍

Ranking indeksu gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego (DESI) na 2021 r.

(skala 0-100)

Źródło: Komisja Europejska, DESI 2021 Polska

‍

Kapitał ludzki – Polska a pozostałe kraje członkowskie UE

Według DESI 2021 polskie społeczeństwo znalazło się w grupie z 11 innymi, które pod względem kapitału ludzkiego osiągnęły wynik niższy niż wynosząca 47,1 (na 100) średnia unijna. Polska zajmuje 24. miejsce z wynikiem 37,7. Gorzej wypadły Włochy, Rumunia i Bułgaria.

‍

Niekwestionowanym liderem pod tym względem jest natomiast Finlandia, która zajęła 1. miejsce w rankingu z wynikiem 71,1. Na 2. miejscu znalazła się Szwecja (64,6), a na 3. i 4., z prawie identycznymi wynikami, Holandia (61,5) i Dania (61,2).

‍

Wskaźnik kapitału ludzkiego w raportach DESI aktualizowany jest co dwa lata. Określa się go za pomocą siedmiu kryteriów. Pierwsze trzy charakteryzują rozpowszechnienie i stopień zaawansowania umiejętności posługiwania się narzędziami cyfrowymi wśród społeczeństwa. Natomiast cztery kolejne opisują nasycenie rynku pracy w danym kraju specjalistami z zakresu technologii teleinformatycznych (ICT) oraz to, jak wielu się ich kształci.

‍

DESI – Polska i średnia Unii Europejskiej w latach 2016-2021

(skala 0-100)

Źródło: Komisja Europejska, DESI 2021 Polska

‍

Umiejętności cyfrowe i informatyczne Polaków

Terminem “umiejętności cyfrowe” twórcy DESI określają kompetencje umożliwiające wykorzystywanie internetu do pozyskiwania informacji i komunikowania się oraz posługiwanie się innymi podstawowymi narzędziami cyfrowymi (np. edytorami tekstu).

‍

Według najnowszych danych, na podstawowym poziomie umiejętności takie posiada 44 proc. społeczeństwa polskiego, co oznacza spadek o 2 p.p. względem poprzedniego badania. Jest to też wynik znacznie poniżej średniej dla państw członkowskich, która wynosi 56 proc. Ponadpodstawowe umiejętności cyfrowe w Polsce posiada 21 proc. osób, w Europie 31 proc.

‍

Warto zaznaczyć w tym miejscu, że w marcu 2021 r. Komisja Europejska przyjęła nową strategię rozwoju w sferze społeczno-gospodarczej – Cyfrowy kompas 2030, w którym określono główne kierunki transformacji cyfrowej Europy.

‍

W zakresie podstawowych umiejętności cyfrowych celem Unii Europejskiej na rok 2030 jest posiadanie ich przez minimum 80 proc. społeczeństwa. Będzie to jednak zadaniem niezwykle trudnym, zważywszy, że w skali całej wspólnoty w okresie 2015-2019 wzrost ten wynosił rocznie jedynie 0,9 p.p. (z 54 do 56 proc.), a w Polsce i innych państwach nawet spadł.

‍

Pod pojęciem “umiejętności informatycznych”, w kontekście omawianego raportu, należy rozumieć bardziej zaawansowane posługiwanie się programami komputerowymi (np. tworzenie prezentacji, wykorzystywanie arkuszy kalkulacyjnych) oraz podstawową znajomość programowania.

‍

Z raportu DESI 2021 wynika, że takie podstawowe kompetencje posiada 46 proc. ludności Polski. W porównaniu z poprzednim badaniem jest to spadek o 3 p.p. W całej Unii Europejskiej średnia wynosi 58 proc.

Perspektywa zmian

Twórcy raportu przewidują, że pandemia COVID-19 wpłynie pozytywnie na powszechność umiejętności cyfrowych. Przejście na naukę zdalną zmusiło uczniów, ich rodziny oraz nauczycieli do posługiwania się nowymi narzędziami, a więc i podniesienia swoich kompetencji w tym obszarze. Podobny efekt może pojawić się w związku z upowszechnianiem się pracy zdalnej.

‍

Instytucjonalne wsparcie dla poprawy sytuacji w skali całego kraju dawał Program Operacyjny Cyfrowa Polska na lata 2014-2020, który współfinansowany był z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Dla uczniów istotnym wydarzeniem był też Europejski Tydzień Kodowania, który odbył się w październiku 2021 r. Wzięło w nim udział 623 tys. osób, najwięcej ze wszystkich krajów Unii Europejskiej.

‍

Efekty tych wszystkich działań będą zapewne widoczne już w raporcie DESI 2022.

‍

Kapitał ludzki – Polska i średnia Unii Europejskiej w latach 2016-2021

(skala 0-100)

Źródło: Komisja Europejska, DESI 2021 Polska

‍

Specjaliści ICT i ich kształcenie

W Polsce, jak i w skali całej Unii Europejskiej, nadal brakuje specjalistów z zakresu ICT. We wszystkich krajach członkowskich na stanowiskach specjalistów w dziedzinie technologii informatycznych i komunikacyjnych pracuje łącznie 8,4 mln osób, z czego 1,9 mln w Niemczech i 1,2 mln we Francji. Zgodnie z Cyfrowym kompasem do 2030 r. powinno ich być 20 mln.

‍

Obecnie specjaliści z zakresu technologii teleinformatycznych stanowią 3,4 proc. wszystkich zatrudnionych w Polsce w wieku 15-74 lata. Z tego 15 proc. stanowią kobiety. Średnia unijna wynosi 4,3 proc. zatrudnionych, przy 19 proc. udziale kobiet. Największy odsetek specjalistek ICT notuje obecnie Bułgaria, gdzie piastują one prawie ⅓ stanowisk w tym obszarze.

Kształcenie na poziomie wyższym

Pod względem udziału wśród absolwentów studentów kierunków z dziedziny ICT Polska (3,8 proc.) zajmuje 19. miejsce i dorównuje niemal średniej wszystkich krajów członkowskich (3,9 proc). Najwyższe wyniki notują natomiast: Estonia (8 proc.), Irlandia (7,8 proc.) i Finlandia (7,4 proc.).

‍

Sytuację w Polsce poprawić powinna realizacja rozpoczętego w 2020 r. projektu Akademia Innowacyjnych Zastosowań Technologii Cyfrowych (AI Tech). W jego ramach działa konsorcjum pięciu szkół wyższych (Politechnika Gdańska, Politechnika Poznańska, Politechnika Wrocławska, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet Warszawski) w partnerstwie z Kancelarią Prezesa Rady Ministrów.

‍

Założeniem projektu jest opracowanie modelu kształcenia wysokiej klasy specjalistów w zakresie sztucznej inteligencji, uczenia maszynowego i cyberbezpieczeństwa, które później mają być wdrażane też na innych polskich uczelniach.

Dokształcanie pracowników

Ostatnim elementem, który składa się na ogólną ocenę kapitału ludzkiego w raporcie DESI 2021 jest odsetek przedsiębiorstw, które zapewniają swoim pracownikom szkolenia z zakresu ICT. Polska plasuje się pod tym względem na 16. miejscu z wynikiem 18 proc., przy średniej unijnej na poziomie 20 proc. Niekwestionowanym liderem Unii Europejskiej jest Finlandia, gdzie aż 38 proc. firm dokształca swoich pracowników. Wynik powyżej 30 proc. notują też: Belgia, Szwecja oraz Dania.