Kapitał ludzki to jeden z czterech głównych obszarów tematycznych opisywanych w “Indeksie gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego” (Digital Economy and Society Index, DESI). Corocznie wydawany raport jest efektem prowadzonego od 2014 r. przez Komisję Europejską monitoringu postępu państw członkowskich Unii Europejskiej w zakresie cyfryzacji. Zaprezentowane tam diagnozy zwracają uwagę władz krajowych i unijnych na elementy, które powinny być traktowane priorytetowo w planowanych działaniach. Jak wygląda obraz społeczeństwa cyfrowego Europy w najnowszym raporcie? Dowiesz się z tego artykułu.

“W przyszłości musimy polegać na obywatelach silnych cyfrowo i posiadających umiejętności cyfrowe, na sile roboczej posiadającej umiejętności cyfrowe oraz ekspertach z dziedziny technologii cyfrowych. Aby z powodzeniem poradzić sobie z tendencjami demograficznymi i zniwelować występujące niedobory wykwalifikowanej siły roboczej w kontekście cyfrowej i zielonej transformacji, konieczne będzie podjęcie zdecydowanych działań.”

‍

Od takich słów rozpoczyna się w raporcie DESI 2021 część poświęcona kapitałowi ludzkiemu, wskazując w ten sposób kierunek rozwoju na co najmniej kolejną dekadę. A jaki jest punkt wyjścia, a więc aktualny stan społeczeństwa cyfrowego w Europie?

Kapitał ludzki w Europie – charakterystyka ogólna

W raporcie DESI 2021 wskaźnik kapitału ludzkiego obejmuje dwa elementy – “umiejętność korzystania z internetu” oraz “umiejętności zaawansowane i rozwój”. Pierwszy powstaje w oparciu o częstotliwość i złożoność wykorzystywania urządzeń cyfrowych i internetu. Drugi zawiera w sobie informacje o liczbie specjalistów z zakresu technologii teleinformatycznych (ICT), absolwentów takich kierunków oraz przedsiębiorstw inwestujących w rozwój pracowników w tym obszarze.

‍

Umiejętności cyfrowe w UE

(proc. obywateli, lata 2015-2019)

Posiadający co najmniej podstawowe umiejętności cyfrowe

Posiadający ponadpodstawowe umiejętności cyfrowe

Posiadający podstawowe umiejętności informatyczne

Źródło: Komisja Europejska, DESI 2021

‍

Obecnie nieco ponad połowa Europejczyków posiada podstawowe umiejętności cyfrowe (56 proc.) i informatyczne (58 proc.). Jednocześnie widoczna jest wielka dysproporcja między osobami młodszymi (do 24 roku życia) i lepiej wykształconymi, a osobami w wieku powyżej 55 lat i będącymi na emeryturze. Wśród tych pierwszych podstawowe umiejętności posiada ponad 80 proc., wśród drugich tylko około 30 proc. Widoczna jest też różnica między mieszkańcami miast i terenów wiejskich. Tam podstawowe umiejętności posiada odpowiednio 62 i 48 proc. osób.

‍

Kapitał ludzki w krajach członkowskich UE

(skala 0-100)

Umiejętność korzystania z internetu

Umiejętności zaawansowane i rozwój

Źródło: Komisja Europejska, DESI 2021

‍

Korzystanie z internetu

Kwestia korzystania z internetu przez Europejczyków wygląda znacznie lepiej niż ich zdolności cyfrowe. 91 proc. wszystkich gospodarstw domowych w Europie posiada dostęp do sieci. 86 proc. obywateli korzysta z internetu regularnie (co najmniej raz w tygodniu), a blisko 80 proc. robi to codziennie lub prawie codziennie.

‍

W Danii, Luksemburgu i Szwecji jedynie 1 proc. obywateli nie korzystało nigdy z internetu. Są jednak również kraje takie jak Grecja czy Bułgaria, gdzie brak styczności z siecią deklaruje około 20 proc. mieszkańców.

Bariery w dostępie do internetu

Jak pokazuje raport DESI 2021, są cztery główne przyczyny, z powodu których Europejczycy nie mają dostępu do internetu w domu. Na pierwszy plan wysuwają się dwie: brak potrzeby lub zainteresowania oraz niewystarczające umiejętności. Wskazało je po 45 proc. respondentów. ¼ badanych wskazywała na wysokie koszty sprzętu a 23 proc. na wysoką cenę usług.

Specjaliści i absolwenci kierunków teleinformatycznych

Na rynku europejskim, podobnie jak i na całym świecie, widoczny jest brak pracowników wykwalifikowanych w zakresie technologii teleinformatycznych. 55 proc. przedsiębiorstw próbujących w 2020 r. zatrudnić kogoś z takimi kompetencjami zgłaszało problem ze znalezieniem odpowiedniego kandydata. Jeszcze większe braki odczuwalne są w kluczowych aktualnie obszarach – cyberbezpieczeństwie i analizie danych. 

‍

Liczba specjalistów z zakresu ICT zatrudnionych w UE
(lata 2013-2020)

Źródło: Komisja Europejska, DESI 2021

‍

Nakłada się na to również brak odpowiednich specjalistycznych programów edukacyjnych w zakresie sztucznej inteligencji, cyberbezpieczeństwa i inżynierii kwantowej. Nie dziwi w tym kontekście, że ponad 70 proc. firm uznaje brak osób o odpowiednich kwalifikacjach cyfrowych za przeszkodę w dalszym rozwoju.

‍

W 2020 r. w Unii Europejskiej zatrudnionych było 8,4 mln specjalistów z obszaru ICT, co stanowi 4,3 proc. wszystkich pracowników. 3,1 mln (blisko 37 proc.) spośród nich zatrudnionych było w dwóch krajach członkowskich – w Niemczech i Francji.

‍

Specjaliści z zakresu ICT w UE

(proc. wszystkich zatrudnionych, lata 2015-2020)

Źródło: Komisja Europejska, DESI 2021

Kobiety w ICT

Aspektem, na który zwraca się uwagę w raporcie DESI 2021 jest odsetek kobiet zatrudnionych na stanowiskach specjalistycznych z zakresu technologii teleinformatycznych. W całej Unii Europejskiej stanowiły one w 2020 r. 18,5 proc. specjalistów. Najwięcej, bo prawie ⅓, stanowią one w Bułgarii. Natomiast w krajach takich jak Czechy, Malta i Węgry, prawie 9 na 10 specjalistów ICT to mężczyźni.

‍

Kobiety specjaliści ICT w UE
(proc. wszystkich specjalistów ICT, lata 2015-2020)

Źródło: Komisja Europejska, DESI 2021

Absolwenci kierunków z obszaru ICT

Wzrastające zapotrzebowanie na rynku na pracowników posiadających odpowiednie kwalifikacje cyfrowe skutkuje zwiększającą się liczbą absolwentów odpowiednich szkół i kierunków studiów. Ich liczba nadal jest jednak zbyt mała żeby zapełnić wszystkie wakujące stanowiska.

‍

Najnowsze dane wskazują, że w skali całej Unii Europejskiej absolwenci szkół i kierunków teleinformatycznych stanowili 3,9 proc. wszystkich kończących szkoły. Największy ich odsetek był w Estonii (8 proc.), Irlandii (7,8 proc.) i Finlandii (7,4 proc.). Jednocześnie w Belgii, Cyprze, Portugalii i Włoszech stanowili oni mniej niż 3 proc. absolwentów.

‍

Absolwenci szkół i kierunków z obszaru ICT w krajach członkowskich UE

(proc. wszystkich absolwentów)

Źródło: Komisja Europejska, DESI 2021

Poprawa umiejętności cyfrowych pracowników

Dla części firm sposobem na posiadanie odpowiednio wykwalifikowanych cyfrowo pracowników jest zapewnienie im szkoleń. ⅕ wszystkich przedsiębiorstw w Unii Europejskiej zapewnia zatrudnionym kursy i szkolenia z zakresu technologii teleinformatycznych. W segmencie MŚP jest to 18 proc. firm, natomiast wśród dużych przedsiębiorstw odsetek ten wynosi aż 68 proc.

‍

Przedsiębiorstwa zapewniające pracownikom szkolenia z obszaru ICT w krajach członkowskich UE

(proc. wszystkich przedsiębiorstw)

Źródło: Komisja Europejska, DESI 2021

‍

Wśród krajów wyraźnym liderem jest Finlandia, gdzie szkolenia zapewnia 38 proc. firm. Wynik powyżej 30 proc. osiągnęła również Belgia, Dania i Szwecja. Na drugim końcu skali jest Bułgaria i Rumunia, gdzie działania takie podejmuje odpowiednio 7 i 6 proc. przedsiębiorstw.

Cyfrowy kompas 2030 – plany na przyszłość

W marcu 2021 r. Komisja Europejska przyjęła nową strategię rozwoju w sferze społeczno-gospodarczej – Cyfrowy kompas 2030. Określono w nim główne kierunki transformacji cyfrowej Europy.

‍

W zakresie podstawowych umiejętności cyfrowych celem Unii Europejskiej na rok 2030 jest posiadanie ich przez minimum 80 proc. społeczeństwa. Będzie to jednak zadaniem niezwykle trudnym, zważywszy, że w okresie 2015-2019 wzrost ten wynosił rocznie jedynie 0,9 p.p. (z 54 do 56 proc.).

‍

Ambitne są też plany względem liczby specjalistów z obszaru technologii teleinformatycznych. Zgodnie z Kompasem, w 2030 r. powinno ich pracować w krajach członkowskich Unii Europejskiej co najmniej 20 mln. Biorąc pod uwagę przyrosty z lat poprzednich, również w tym względzie osiągnięcie celu nie będzie zadaniem łatwym.