7,4 mld złotych trafiłoby do polskich szkół, szpitali czy na transport publiczny gdyby nie luka VAT. Czym dokładnie jest, z czego wynika, i jak wypadamy na tle Unii Europejskiej?

‍

Co to jest luka VAT?

W wielkim skrócie, luka bądź dziura VAT to suma dochodu, która powinna trafić do państwa, ale nie trafiła, przede wszystkim z powodu oszustw związanych z podatkiem VAT. 

‍

Z punktu widzenia technicznego, luka w podatku VAT to różnica między podatkiem VAT przekazanym a podatkiem VAT pobranym przez odpowiednie instytucje państwowe. Jak to się dzieje? Fałszywe faktury są przedkładane organowi podatkowemu w celu uzyskania nieistniejącego (i nieopłaconego) podatku VAT.

‍

To duży i namacalny problem, gdyż każda strata w podatku VAT ma realny wpływ na budżety krajowe. Te w znacznej mierze składają się właśnie z podatku VAT: przykładowo, w okresie styczeń-sierpień 2023 dochody państwa polskiego wyniosły prawie 374 mld zł. Z tego dochody z podatku VAT wyniosły aż 160,9 mld zł, a - dla porównania - z podatku PIT już “tylko” 46,7 mld zł. 

‍

"Utracone wpływy z podatku VAT mogą mieć niezwykle negatywny wpływ na zdolność rządów do finansowania dóbr i usług publicznych, od których wszyscy jesteśmy zależni, takich jak szkoły, szpitale i transport" - wskazuje Komisja Europejska. W 2021 r. udział podatku VAT stanowił około 27% całkowitych rocznych wpływów podatkowych sektora instytucji rządowych i samorządowych w UE. Kraje i ich organy podatkowe nie mogą planować wydatków na usługi publiczne, jeśli oczekiwany podatek VAT nie jest równy otrzymywanemu podatkowi VAT.

Luka VAT w Polsce: 7,4 mld zł

Luka VAT w Polsce wynosi 1,69 mld euro, czyli ok. 7,4 mld zł* - tyle trafiłoby do budżetu państwa w 2021 roku (to najnowsze dane, opublikowane w październiku 2023), gdyby nie różnica między spodziewanymi a faktycznie uzyskanymi dochodami podatku VAT. 

‍

*(Przyjęto kurs euro z końcówki listopada 2023 wynoszący 4,35 zł)

Jak wypada Polska na tle Europy?

Choć gdy mowa o blisko 7,5 mld złotych, wydawać by się mogło, że jako kraj tracimy na dziurze VAT mnóstwo pieniędzy. To prawda, ale jednocześnie trzeba przyznać, że na tle Europy wypadamy naprawdę… dobrze!

‍

Komisja Europejska co roku publikuje opracowanie porównawcze EU VAT Gap Report. Według tego najnowszego, opublikowanego w 2023 roku (dane z 2021 roku), wraz z Włochami wyróżniamy się na tle poprawy sytuacji. "Szereg państw członkowskich, takich jak Włochy (-10,7 pkt proc.) i Polska (-7,8 pkt proc.), odnotowało szczególnie znaczące spadki krajowych wartości luki VAT" - dowiadujemy się z komunikatu Komisji Europejskiej.

‍

Dwadzieścia siedem państw członkowskich straciło około 61 mld euro z tytułu brakującego podatku VAT, co stanowi znaczny spadek w porównaniu z kwotą 99 mld euro z 2020 roku. Raport pokazuje znaczną redukcję tego wskaźnika każdego roku:

‍

• 2017: 146 mld euro dla 28 państw członkowskich (11,9%)
• 2018: 143 mld euro dla 28 państw członkowskich (11,2%)
• 2019: 140 mld euro dla 28 państw członkowskich (10,7%)
• 2020: 99 mld euro dla 27 państw członkowskich (9,6%)
• 2021: 61 mld euro dla 27 państw członkowskich (5,3%)

W latach 2019-2021 Francja, Niemcy, Włochy, Holandia, Polska i Hiszpania odpowiadały łącznie za ponad 80% spadku całkowitej luki VAT w UE. Same Niemcy i Włochy stanowiły ponad 50% tej sumy.

‍

Nie zmienia to faktu, że Włochy wciąż przodują w luce VAT liczącej kwotowo - to blisko 15 mld euro. Wysoko, w okolicach 10 mld euro, plasują się Francja, Rumunia i Niemcy. 

Co robią państwa członkowskie, aby zmniejszyć lukę VAT?

Oprócz zachęt podatkowych (obniżonych stawek), wiele krajów - w tym Polska - wprowadziło lub właśnie wprowadza obowiązkowe fakturowanie elektroniczne lub sprawozdawczość elektroniczną. Głównym celem tego działania jest wyeliminowanie luki w podatku VAT. W różnych krajach przybiera to różne formy. Więcej pisaliśmy o tym w naszym raporcie “The digital invoicing wave in Europe”.

Fakturowanie elektroniczne

‍Faktura elektroniczna (e-faktura) utworzona w ustrukturyzowanym formacie elektronicznym zmniejsza liczbę błędów i niespójności, które mogą posiadać faktury papierowe.

‍

Dokładne fakturowanie ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia precyzyjnych obliczeń podatku VAT. Wdrożenie e-sprawozdawczości umożliwia organom podatkowym dokładniejszą ocenę informacji o podatku VAT, monitorowanie wyników gospodarczych i trendów oraz identyfikowanie rozbieżności, błędów i oszustw na wczesnym etapie. Chociaż wymóg e-sprawozdawczości jest często powiązany z koniecznością e-fakturowania, może on również funkcjonować niezależnie.

‍

Rumunia, pomimo podobieństw z innymi państwami członkowskimi w sytuacji makroekonomicznej, nie miała zauważalnego wpływu na rozwój luki w przestrzeganiu przepisów VAT. Do 2022 r. rumuńscy płatnicy VAT nie byli zobowiązani do zgłaszania danych transakcyjnych, w przeciwieństwie do Łotwy, Węgier, Polski i Słowacji. Brak ten negatywnie wpłynął na skuteczność egzekwowania przepisów podatkowych. Rumunia wprowadza więc na szeroką skalę obowiązek e-sprawozdawczości i e-fakturowania, który rozpocznie się 1 stycznia 2024 r.

Platformy rządowe

Wiele organów podatkowych wprowadziło platformę rządową w ramach swoich przepisów dotyczących e-fakturowania. Platforma i model regulacji w każdym kraju działają inaczej, ale zasadniczo ich główny cel pozostaje ten sam - zapobieganie obiegowi fałszywych faktur.

‍

Niektóre kraje, takie jak Turcja i Włochy, wymagają, aby faktura została rozliczona przez platformę rządową przed dotarciem do odbiorcy. W najbliższej przyszłości Francja będzie wymagać, aby dostawca usług e-faktur przekazywał informacje o fakturze bezpośrednio do platformy organu podatkowego w imieniu klienta.

‍KSeF w Polsce

W Polsce już od 1 lipca 2024 roku zacznie obowiązywać Krajowy System e-Faktur, czyli obowiązkowa baza faktur. Wgrywane one będą do jednego, krajowego systemu, który przypisze im odpowiedni numer i kod QR. E-Faktura zostanie uznana za wystawioną w dniu przesłania jej przez wystawcę do systemu.

‍

Choć istnieje kilka wyjątków, co do zasady z KSeF muszą korzystać wszystkie przedsiębiorstwa, w tym firmy zagraniczne obecne w Polsce. 

‍

***

Wiele krajów na całym świecie wdrożyło już obowiązkowe procesy fakturowania elektronicznego: Meksyk, Australia, Japonia czy Portugalia. Swoje rozwiązania mają też kraje arabskie. 

‍

We Włoszech i Serbii obowiązują już przepisy dotyczące B2B. W 2024 roku - obok Polski -  Rumunia i Hiszpania rozpoczną wdrażanie obowiązkowych e-Faktur. Podobne zamiary ogłosiły Łotwa, Niemcy, Francja i Belgia. W tych krajach warto już teraz zacząć przygotowywać się do obowiązku. 

‍

Niezależnie od modelu przyjętego w danym kraju, wszystkie modele mają na celu ograniczenie oszustw związanych z podatkiem VAT i nielegalnych roszczeń z tytułu podatku VAT - pomagając w ten sposób zlikwidować lukę w podatku VAT.

Historia “EU VAT Gap Report”

Każdy Raport analizuje lukę w podatku VAT na podstawie danych z dwóch lat przed jego publikacją, ponieważ dane niezbędne do sporządzenia kompleksowego raportu za poprzedni rok nie są dostępne w momencie publikacji raportu.

‍

W związku z tym, pierwszy raport, opublikowany w 2009 roku, badał lukę w podatku VAT w 25 państwach członkowskich UE za rok 2007. Kolejny raport ukazał się w 2014 r., po którym dalsze raporty pojawiały się co roku

‍

Raport zawiera zestawienie luki VAT każdego państwa członkowskiego zarówno w ujęciu pieniężnym, jak i jako procent utraconych dochodów z podatku VAT w stosunku do całkowitego podatku VAT zgłoszonego przez państwo członkowskie. Te dwa zestawy liczb są kluczowe; wartość pieniężna ujawnia rzeczywistą kwotę utraconego podatku VAT, co ma kluczowe znaczenie dla ogólnych danych UE. Wartość procentowa ilustruje zaś proporcjonalną dla każdego kraju informację, ile podatku VAT spodziewają się otrzymać.

‍

Wszystkie dotychczasowe raporty są dostępne na stronie https://taxation-customs.ec.europa.eu/taxation-1/value-added-tax-vat/vat-gap_en 

‍

Wszystko o KSeF dla mikroprzedsiębiorcy

Chcesz wiedzieć więcej na temat polskiego modelu faktur elektronicznych? Nasi eksperci stworzyli dla przedsiębiorców przygotowujących się do wprowadzenia nowego systemu vademecum, w którym znajdziesz odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące KSeF.      

‍

Pobierz vademecum przedsiębiorcy