Od lat w Europie coraz prężniej rozwija się e-administracja, czyli możliwość załatwienia spraw publicznych przez internet. Na szeroką skalę wprowadzane są też narzędzia do identyfikacji online. Pandemia COVID-19 zintensyfikowała jeszcze te działania. Europejskimi i światowymi liderami w tym względzie są kraje skandynawskie i bałtyckie. Raport Unifiedpost Group pokazuje, że jeszcze nie wszystkie społeczeństwa są chętne do korzystania z tych rozwiązań.

Przygotowując raport “The digital invoicing wave in Europe” na temat fakturowania elektronicznego w Europie, nasi belgijscy eksperci przeanalizowali również dostępność usług publicznych przez internet i możliwości weryfikowania tożsamości online, jakie oferują władze poszczególnych państw. Raport obejmuje 13 krajów – Belgię, Danię, Estonię, Finlandię, Francję, Holandię, Litwę, Luksemburg, Łotwę, Niemcy, Szwecję, Wielką Brytanię i Włochy. My uzupełniliśmy ten przegląd jeszcze o Polskę.

E-administracja

Pierwsze kroki w digitalizacji usług publicznych w Europie podejmowane były już od połowy lat 90. XX w. Do pionierów tego procesu zaliczyć trzeba Estonię, Finlandię i Szwecję. Zwłaszcza władze pierwszego z wymienionych państw sukcesywnie dążyły do jak najpełniejszej realizacji założeń, osiągając status lidera i punktu odniesienia dla innych. Obecnie Estonia jest w czołówce nie tylko europejskiej, ale i światowej pod względem rozwoju e-administracji.

Stopień cyfryzacji

Strategie dochodzenia do pełnej cyfryzacji w poszczególnych państwach są zróżnicowane. Każdy kraj wyznacza własne priorytety i kolejność ich realizacji. Często też sytuacja wygląda inaczej dla urzędów centralnych, a inaczej dla samorządów. Powoduje to duże trudności w porównywaniu stopnia zaawansowania pomiędzy krajami. 

‍

Organizacja Narodów Zjednoczonych wypracowała jednak metodologię i stworzyła wskaźniki rozwoju e-administracji (E-Government Development Index, EGDI) oraz partycypacji (E-Participation Index, EPI). Na tej podstawie regularnie publikowany jest raport oraz ranking, który obecnie obejmuje 193 państwa.

‍

‍

Mimo dość sporych różnic w stopniu digitalizacji usług publicznych w krajach przebadanych przez naszych ekspertów, wszystkie one są pod tym względem w światowej czołówce. ONZ zalicza całą omawianą 14 do grupy państw o bardzo wysokim stopniu rozwoju e-administracji (Very High E-Government Development Index, VHEGDI).

Głosowanie online tylko w Estonii

Zakres usług publicznych dostępnych przez internet w poszczególnych krajach jest zróżnicowany. Wszystkie publikują informacje online, zapewniając w ten sposób dostęp do informacji publicznej. Pozwalają też załatwiać online węższy lub szerszy zakres spraw na szczeblu centralnym i lokalnym.

‍

Natomiast jak dotychczas tylko jedno państwo zdecydowało się umożliwić wszystkim swoim obywatelom głosowanie przez internet – Estonia. Dzięki wprowadzonym tam rozwiązaniom Estończycy mogą oddawać swoje głosy online zarówno w wyborach do samorządów, parlamentarnych, jak i do Parlamentu Europejskiego. W tych ostatnich w 2019 r. prawie 47% ważnych głosów oddano właśnie przez internet.

‍

Przygotowanie przez władze odpowiednich platform internetowych, to nie jedyny czynnik wpływający na stopień digitalizacji usług publicznych – wynika z raportu Unifiedpost Group. Istotny jest też dostęp społeczeństwa do szerokopasmowego internetu. Kraje takie jak Francja czy Włochy są dopiero w trakcie realizacji programów mających zapewnić powszechny dostęp do szybkich łączy internetowych. Według danych z 2020 r. w Polsce objętych szerokopasmowych internetem jest blisko 90% gospodarstw domowych. 

Partycypacja społeczeństwa

Dodatkowym rankingiem tworzonym przez ONZ jest wskaźnik partycypacji. Określa on stopień uczestnictwa społeczeństw poszczególnych państw w e-administracji. W tym wypadku już nie wszystkie z krajów objętych raportem naszych ekspertów są w światowej czołówce. Liderem w tym rankingu jest Estonia. Zaraz za nią jest Wielka Brytania oraz ex aequo na dziewiątym miejscu na świecie Dania, Holandia i Polska.

‍

Niska partycypacja w e-administracji ma różne przyczyny. W niektórych krajach może to wynikać ze wspomnianego wyżej niedostatecznego dostępu do szybkiego internetu. Pojawia się też problem braku odpowiednich kompetencji, zwłaszcza wśród osób starszych. Władze francuskie na przykład starają się rozwiązać ten problem organizując darmowe lub bardzo tanie kursy pozwalające na nabycie odpowiednich umiejętności. Innym mankamentem jest brak zaufania potencjalnych użytkowników do takich rozwiązań. W świetle naszego raportu widać to chociażby w Wielkiej Brytanii.

Cyfrowa tożsamość dla każdego

Obecnie we wszystkich z omawianych krajów funkcjonuje już narzędzie służące do potwierdzania swojej tożsamości w sieci. Jest to między innymi efekt rozporządzenia Parlamentu Europejskiego w sprawie identyfikacji elektronicznej z 23 lipca 2014 r. (eIDAS). Stworzyło ono ramy dla wprowadzania takich rozwiązań i wzajemnego ich akceptowania przez kraje członkowskie. Określa też minimalne wymogi dla instytucji, które dostarczają narzędzi uwierzytelniających – są to tzw. “dostawcy usług zaufania”. 

E-dowody, aplikacja, portale

Implementacja przepisów dotyczących e-identyfikacji w 14 analizowanych krajach idzie różnymi drogami, ale żadne z nich nie ogranicza się tylko do jednego rozwiązania. W większości z nich wprowadzono nowe dowody osobiste zaopatrzone w warstwę elektroniczną lub oddzielne karty. Zawarty w nich mikroprocesor pozwala na identyfikację i elektroniczne podpisywanie dokumentów. 

‍

Do skorzystania z tych funkcji niezbędny jest odpowiedni czytnik podłączony do komputera lub aplikacja w smartfonie wyposażonym w technologię NFC. W większości wypadków czytnik trzeba kupić samemu. W Polsce to koszt kilkuset złotych, za to na przykład w Belgii można kupić je w urzędach za 7 euro. Jak wynika z naszego raportu, tylko w Niemczech władze zdecydowały się w początkowej fazie wdrażania systemu dostarczać chętnym czytniki bezpłatnie.

‍

Wiele państw podjęło decyzję o wprowadzeniu rozwiązań mobilnych. E-identyfikacja odbywa się tam za pomocą aplikacji w smartfonie. Jednak nie wszędzie wystarczy tylko instalacja aplikacji. Na przykład w Estonii i Finlandii niezbędna jest jeszcze specjalna karta SIM. Otrzymać ją można na życzenie od operatorów sieci komórkowych.

‍

Niedawno w Danii wprowadzono aplikację na smartfony. Jednak jest to tylko rozwinięcie powszechnie obowiązującego tam sposobu potwierdzania tożsamości za pomocą hasła i jednorazowych kodów. Można je otrzymać w formie kart z odpowiednim ich zestawem, elektronicznego tokena lub właśnie przez aplikację.

‍

W Polsce darmowym sposobem na potwierdzenie swojej tożsamości w sieci jest Profil Zaufany. Umożliwia on kontakt z władzami wszystkich szczebli i daje użytkownikom dostęp do ich danych w różnych rejestrach państwowych. Można na przykład sprawdzić ile ma się punktów karnych, przejrzeć swoje dane w rejestrze PESEL, czy też informacje medyczne. Ponadto narzędzie to pozwala między innymi założyć online firmę i załatwić sprawy w ZUS. Profilem Zaufanym można też już podpisywać elektroniczne dokumenty.

‍

W każdym kraju działają też prywatne podmioty świadczące usługi z zakresu identyfikacji, uwierzytelniania i podpisywania dokumentów online. W Wielkiej Brytanii praktycznie cały system e-identyfikacji oparty jest na działalności certyfikowanych przedsiębiorstw.

‍

Jak pokazuje nasz raport, omawiane kraje są w światowej czołówce, jeśli chodzi o stopień digitalizacji usług publicznych. Mimo to różnice między nimi są wciąż znaczne.  Większość z nich musi włożyć jeszcze dużo pracy, aby administracja mogła być w pełni cyfrowa.  Sporym wyzwaniem wydaje się także zachęcenie samych obywateli do powszechnego korzystania z usług publicznych przez internet.

‍

Więcej informacji znajdziecie w pełnej wersji raportu [EN]:

‍

POBIERZ RAPORT